Met enige regelmaat zien we paarden of pony’s met zandkoliek voorbij komen in de praktijk. Hoe ontstaat dit, wat zijn de symptomen hiervan en hoe kunnen we dit best voorkomen?
Ontstaan zandkoliek
Zandkoliek ontstaat door opname van overdreven hoeveelheden zand. Een paard is normaal gezien in staat om 80% van de opgenomen hoeveelheid zand opnieuw uit te scheiden. Dat betekent dat er 20% achter blijft in de dikke darm, wat na verloop van tijd begint op te stapelen en uiteindelijk tot symptomen zal leiden.
De opname van veel zand zien we vooral in enkele specifieke situaties. Wanneer uw paard op een weide staat met kort/onvoldoende gras (1-5cm), is de kans groot dat hij/zij het gras met wortel uit de grond haalt. Aan deze wortel hangt zand, wat vervolgens mee in het spijsverteringsstelsel terecht komt. Een andere situatie is deze waarbij het paard het grootste deel van de tijd in een zandpaddock staat. Wanneer hier ruwvoer op de grond gegeven wordt, is de kans groot dat zand ermee wordt vermengd. Maar zelfs wanneer het ruwvoer in slowfeeders gegeven wordt, valt er vaak wat hooi naast, dat nadien wordt opgegeten met opname van extra zand tot gevolg.
Symptomen zandkoliek
Zand in de dikke darm kan tot verschillende symptomen leiden. Het zand kan zich stelselmatig opstapelen in de darm, waarna het op den duur een impactie (verstopping) veroorzaakt. Dit zal zich uiten in koliekverschijnselen, die vrij ernstig kunnen zijn.
Daarnaast kan ook de darmwand geïrriteerd raken door het schurende zand dat erlangs passeert. Op termijn is de dikke darm daardoor niet meer in staat om zijn functie goed uit te oefenen, waardoor water en voedingsstoffen niet meer voldoende worden opgenomen. Als gevolg hiervan krijgt het paard (intermitterende) diarree. Ook kan er gewichtsverlies, verminderde eetlust, een doffe vacht en oedeem (vochtopstapeling) onder de buik optreden.
Diagnose zandkoliek
Op basis van de klinische symptomen en het management van het paard kan er al een vermoeden ontstaan van zandkoliek. Vervolgens kan de diagnose bevestigd worden door middel van mest onderzoek, een röntgenfoto van de buik of echografie.
Het mest onderzoek bestaat uit het uithangen van de mest met water bij. Dit is een heel eenvoudige methode, die u als eigenaar zelf kan uitvoeren. U heeft een handschoen of plastic zakje nodig, waarin een handvol verse mest wordt gedaan (let op dat er geen zand van de grond bij zit!), samen met water. Laat dit +/- 15 minuten uithangen. Mocht er zand in de mest zitten, zakt dit naar beneden door de zwaartekracht. Het is wel belangrijk om bij deze methode rekening te houden met het feit dat zand intermitterend wordt uitgescheden, dus niet altijd in de mest aanwezig is. Advies is daarom om deze methode 3 opeenvolgende dagen uit te voeren op de mest van uw paard.
Op onderstaande foto kunt u een goed voorbeeld zien van zand dat is uitgezakt in de handschoen. Let wel, dit betreft een extreem geval!
Behandeling en preventie zandkoliek
Mocht uw paard al symptomen vertonen, zoals diarree en/of koliek, dan is het belangrijk dat er zo snel mogelijk een dierenarts bij komt om het paard volledig te onderzoeken. Indien er zand als oorzaak wordt vastgesteld, wordt er een behandeling opgestart in de vorm van pijnstilling en medicatie die helpt om al het zand uit de darmen te krijgen. In ernstige gevallen kan het zijn dat uw paard op de praktijk moet worden opgenomen, voor intensieve behandeling en eventueel zelfs voor het toedienen van vocht indien nodig.
Het product dat gebruikt wordt om zand uit de darmen te verwijderen, is psyllium (vlozaad). Deze zaadjes ondersteunen en stimuleren de darmmotoriek, wat helpt bij het afvoeren van het aanwezige zand. In ernstige gevallen wordt het vlozaad gecombineerd met paraffine olie. Deze combinatie werkt het beste om grote hoeveelheden zand te verwijderen uit de darm.
Voorkomen is echter altijd beter dan genezen. Hieronder kan u enkele punten terugvinden waar u thuis op kan letten, ter preventie van zandkoliek.
- Zorg voor voldoende ruwvoer
- Indien uw paard op een schrale weide staat, geef dan extra ruwvoer bij op de weide
- Doe aan strookbegrazing, waarbij elke dag de weide iets vergroot wordt. Op die manier zal uw paard minder van het korte, overbegraasde gras eten
- Geef het ruwvoer in een hooinet of slowfeeder in plaats van op de grond
- Plaats rubberen tegels ter hoogte van de plek waar het ruwvoer gegeven wordt, zodat ruwvoer dat op de grond valt niet in het zand terecht komt
- Test de mest van uw paard regelmatig op de aanwezigheid van zand
- Indien uw paard in een zand paddock staat, geeft u best preventief 2-4 keer per jaar een kuur psyllium
